چشم انداز تولید شکر دارویی؛ یکه تازی در خاورمیانه

نبض شهر – شهرزاد امیری 

مقدمه :‌شاید شما هم واژه شکر دارویی را شنیده باشید و برایتان جالب باشد که شکر دارویی چیست و چگونه تولید می شود ؟ اینکه شکر دارویی چه تفاوتی با شکر سفید دارد و تاریخچه شکل گیری  آن از کجا شروع شده و تولید آن اکنون در چه وضعیتی قرار گرفته معمایی است که ذهن بیشتر مردم را به خود مشغول کرده است . از این رو تصمیم گرفتیم این موضوع را از نگاه کارشناساس امر و مدیرعامل شرکت توسعه نیشکر وصنایع جانبی تحلیل کنیم که حاصل  آن را می خوانید .

از نگاه کارشناسان امر ، شکر دارویی نوعی قند است که در فرایند های داروسازی و تولید محصولات بهداشتی و درمانی و بطور خاص برای بهبود طعم داروها  و تسهیل مصرف بکار می رود . تولید شکر دارویی با کیفیتی بی‌نظیر، نام شرکت توسعه نیشکر را در سطح منطقه مطرح کرده است. دیدگاه متخصصان در تفاوت بین شکر معمولی و شکر دارویی بر این نکات است  : ماده کریستالی سفید رنگی که به عنوان شکر می شناسیم، ماده فرآیند شده ای است که اغلب از نیشکر یا چغندر قند بدست می آید. قند موجود در نیشکر و چغندر قند بعد از جداسازی تمام املاح، ویتامین ها، پروتئین، آنزیم و سایر مواد مغذی مفید، در کارخانه تصفیه شده و به ساکارز تقریبا خالص تبدیل می شود.از این رو می توان عاری بودن از ناخالصی و رسوبات ، درجه خلوص نزدیک صد درصد وعاری از فلزات سنگین را از ویژگی های شکر دارویی برشمرد . شکر گرید دارویی مطابق استانداردهای دارویی اروپا بوده و به دلیل خلوص بالا و عدم باقی ماندن مواد شیمیایی در طی فرآیند پالایش و خالص سازی شکر مورد استفاده قرار می گیرد.

کارشناسان امر به رعایت استانداردها برای تولید شکر دارویی تاکید زیادی دارند چراکه معتقدند عمده ترین ناخالصی موجود در شکر  ماده ای به نام سولفور است که  اگر میزان آن بیش از  ۱۰ppm باشد باعث از بین رفتن ویتامین A و B1 ، ایجاد سرطان روده و آلرژی می شود ، از این رو تولید شکر دارویی باید حاوی استانداردهایی باشد که در صورت رعایت نشدن  مشکل ساز است .

اگر گذری به روند تولید شکر دارویی داشته باشیم در می یابیم که سالهای قبل شکر دارویی از کشورهای اروپایی وارد می شد ولی بدلیل تحریم و دسترسی نداشتن به این نوع شکر و اهمیت حفظ سلامت جامعه طرح تولید شکر دارویی بررسی و به مرحله اجرا درآمد. شرایط به همین منوال گذشت تا اینکه  شرکت کشت وصنعت توسعه نیشکرفارابی برای تولید این محصول انتخاب شد  .شرکت توسعه نیشکرو صنایع جانبی از سال ۱۳۹۳ با هدف تنوع و توسعه محصول و ایجاد ارزش افزوده و همچنین جلوگیری از وابستگی کشور، تولید شکر دارویی در شرکت کشت و صنعت فارابی با ظرفیت تولید سالانه ۱۵ هزار تن را در برنامه کاری خود قرار داد و این شکردارویی با بالاترین استانداردهای دارویی دنیا از جمله BP ، USP و   IP تولید شده است  .

طبق آمارارائه شده شرکت توسعه نیشکر فارابی ، تولید شکر دارویی این شرکت طی پنج سال گذشته به  پنج هزار و ۴۰۰ تن  رسیده  که ابتدا مورد استقبال شرکتهای دارویی قرار نگرفت ولی  معاونت غذا و دارو وارد عمل شد و شرکتهای دارویی را  ملزم به خرید از شرکت توسعه نیشکر فارابی کرد .با توجه به اینکه در دنیا شرکت‌های معدودی در اروپا، آمریکا، چین و برزیل این محصول را تولید می‌کردند با درایت مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر تولید این محصول متناسب با نیاز بازار افزایش  یافت به گونه ای که شکر دارویی از تولیدات اصلی و راهبردی شرکت توسعه نیشکر شده ومی توان گفت ایران جزو تولید کنندگان مهم این محصول دردنیا است . 

کارشناس اداره کل استاندارد خوزستان : شکر دارویی نیشکر فارابی نوآورانه بوده و با نوع خارجی خود رقابت می کند  

یکی از کارشناسان موادغذایی اداره کل استاندارد خوزستان درگفتگو با خبرنگار نبض شهر  می گوید : سازمان ملی استاندارد برای واحدهای تولیدی دانش بنیانی که محصولات نوآورانه و خاص تولید می کنند مجوزی تحت عنوان پروانه دانش نماد صادرمی کند ولی این فراورده  به دلیل مصارف خاص تا کنون فاقد استاندارد ملی بود .

مقداد اسکندری خاطر نشان می کند : سال گذشته شرکت توسعه نیشکر فارابی درخواست اخذ مجوز استاندارد ملی تحت عنوان دانش نماد را از ما داشت .که پس از نمونه برداری و صحه گذاری تولیدات شکر دارویی نیشکر فارابی این شرکت موفق به اخذ این استاندارد ملی گردید .

این کارشناس ، به سوال ما که” نوع شکر تولیدی کشت وصنعت فارابی آیا با نوع خارجی آن قابل رقابت است ؟”اینگونه پاسخ می دهد : درحال حاضر شرکتهای دارویی مختلف مانند شرکت دارویی عبیدی از محصولات شکر دارویی نیشکر فارابی خریداری می کنند . این نوع شکر دارویی نوآورانه ،خلاقانه ، براساس تحقیقات علمی و علوم جدید توسط شرکت محققان و متخصصان کشت وصنعت فارابی تولید شده و با استانداردهای بین المللی همخوانی دارد و  بطور کامل با نوع خارجی خود رقابت می کند .

وی با بیان اینکه تولید این شکر دارویی راه صادرات را هم باز کرده می افزاید : هرچند شکر ممنوعیت صادرات دارد اما این نوع شکر می تواند ارزآوری خوبی برای کشور به همراه بیاورد وبه لحاظ اقتصادی تاثیر گذار باشد .

کارشناس معاونت غذا و دارو ی دانشگاه علوم پزشکی اهواز : شکر دارویی نقش مهمی در کاهش عوارض جانبی داروها دارد 

کارشناس اداره طب سنتی و فراورده های طبیعی معاونت غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی اهواز نیز از  جمله مزایای شکر دارویی را بهبود طعم داروها  مطرح کرده که مصرف آنها را راحت تر ودلپذیرتر می کند .

 دکتر حسین کاملی ،تاثیر شکر دارویی را در کاهش عوارض جانبی داروها موثر دانسته و اظهار می کند :‌ شکر دارویی به عنوان حامل برای مواد فعال دارویی عمل کرده و می تواند به افزایش تاثیر این مواد کمک کند .

این داروساز ، کاربرد شکر دارویی را در داروهای مخصوص کودکان مهم دانسته و  تصریح می کند : در خمیر دندان ها هم شکر دارویی برای افزایش جذابیت وکارایی استفاده می شود .

وی می افزاید : شرکتهای دارویی از این محصول جهت تولید انواع شربت های دارویی ، شربت های ویتامینه ،انواع پودر ها وقرص های دارویی و انواع دیگر شکرهای دارویی استفاده می کنند و در آینده کاربردهای بیشتری خواهد داشت .

مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر فارابی :  ارز آوری اقتصادی مهمترین تاثیر صادرات شکر دارویی در آینده است

مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر فارابی دراین خصوص می گوید : صنعت نیشکر علاوه بر تامین نیاز داخلی شرکت های داروسازی ، به گونه ای عمل کرده که امکان صادرات شکر دارویی هم وجود دارد واین شرکت نخستین و تنها تولید کننده شکر دارویی در خاورمیانه است .

سعودی معتقد است : این محصول تولیدی درسطح استانداردهای سختگیرانه اروپایی است.  این کیفیت تولیدی از سال گذشته مجوز صادرات سالانه ۵هزار تن را اخذ کرده  و در صورت صدور چنین مجوز ی برای ظرفیتهای بالاتر هم این بستر آماده است که ارز آوری و دستیابی به سهم کشور از بازار منطقه و بین الملی حاصل شود .

وی به سوال ما در خصوص “برنامه های توسعه این شرکت” اینگونه پاسخ می دهد : موافقت اصولی و مجوز ساخت مجتمع فرآورده های خرما (خمیر خرما ، شیره خرما ، قهوه خرما ) اخذشده و در مرحله مناقصه انتخاب پیمانکار هستیم که این رویداد برای تکمیل زنجیره ارزش خرما اهمیت دارد .

مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر وصنایع جانبی :‌ در تولید شکر دارویی خودکفا شدیم 

مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر هم درخصوص کاربردهای شرکت دارویی می گوید : کارخانجات دارویی از این نوع محصول برای تولید انواع شربت‌های دارویی، شربت‌های ویتامینه و تهیه انواع پودرها و قرص‌های دارویی و همچنین تولید انواع دیگر شکرهای دارویی استفاده می‌کنند.

دکتر عبد علی ناصری  با بیان اینکه  شکر دارویی، کاملا” خالص و بهداشتی و عاری از هرگونه آلودگی میکروبی است و مطابق با فارماکوپه و استانداردهای دارویی بین‌المللی usp-BP و IP تولید و بسته‌بندی می‌شود.تصریح می کند : این نوع شکر غیراسیدی ، عاری از ناخالصی و رسوب بوده و دارای درجه خلوصی نزدیک به ۱۰۰درصد و عاری از مواد گوگرد دار و فلزات سنگین است.

این مقام مسئول می گوید : تا کنون ۶ هزار و ۵۰۰ تن شکر دارویی مورد نیاز شرکتهای دارویی تامین شده و نیاز ی به واردات این محصول از خارج کشور نیست .

دکتر عبدعلی ناصری با اشاره به ظرفیت تولید شکر دارویی ۱۲ هزار تنی شرکت کشت وصنعت حکیم فارابی می گوید : همه شرکتهای دارویی ملزم به خریداری شکر دارویی مورد نیازخود از شرکت توسعه نیشکر هستند  واستفاده از شکر معمولی درفرایند داروسازی ممنوع است .

وی می افزاید : واحد تولیدی نیشکر فارابی امادگی دارد تا درصورت صدور مجوزهای لازم صادرات شکر سفید را هم در دستور کار خود قرار بدهد .

  آنچه مشخص است شکر دارویی از جمله  نوآوری های اخیر در درصنعت داروسازی وتغذیه محسوب می شود که که اگر درایت مدیر عامل شرکت توسعه نیشکر و صنایع جانبی برای بکارگیری  توانمندی علمی محققان و متخصصان این شرکت و همچنین توجه دولت به توسعه صنایع دانش‌بنیان و تحقیقاتی در زمینه داروسازی و فرآورده‌های دارویی نبود، اکنون شاهد جایگاه برتر ایران در تولید شکر دارویی در سطح خاورمیانه نبودیم .

 با توجه به  اینکه  نیاز کشور به شکر دارویی ۱۲ هزار تن در سال است و کارخانه شکر دارویی کشت و صنعت حکیم فارابی ظرفیت تولید ۱۵هزار تن شکر دارویی در سال را دارد آیا می توان شرایط را به گونه ای رقم زد که بازاریابی و صدور مجوز صادرات این محصول با حجم بالاتر شتاب بیشتری پیدا کند ؟ چشم انداز توسعه تولید شکر دارویی چیست و چه مزایایی برای مردم خوزستان خواهد داشت ؟